Alüminyum döküm alaşımlarının sınıflandırılması
Alüminyum döküm alaşımlarını sınıflandırırken, 3 basamaktan oluşan ve bir de ondalık basamağa sahip bir sistem kullanıyoruz: Örneğin, 356.1 gibi. Bu noktada bu yaklaşımın sadece döküm alaşımlar için geçerli olduğunu vurgulamamız lazım. Dövülmüş (wrought) alaşımlar için farklı bir sınıflandırma sistemi kullanılıyor.
Öncelikle genel sınıflandırma yaklaşımına bir bakalım. Sonra da bu basamaklar ne anlama geliyor, ayrıca üzerinde duralım: Yukarıda bahsettiğimiz 3 basamaklı sınıflandırmadaki ilk rakam, alaşımın içerdiği temel alaşım elementleri hakkında bilgi veriyor. Bu sınıflandırmayı şu şekilde yapıyoruz:
- 100 serisi: Minimum %99 alüminyum içeren alaşımlar.
- 200 serisi: Alüminyum – bakır alaşımları (Al-Cu).
- 300 serisi: Alüminyum ve silisyuma ek olarak, bu alaşımlara bakır veya magnezyum da ekleniyor (Al- Si + Mg/Cu).
- 400 serisi: Alüminyum – silisyum alaşımları (Al-Si).
- 500 serisi: Alüminyum – magnezyum alaşımları (Al-Mg).
- 600 serisi: Kullanımda değil.
- 700 serisi: Alüminyum – çinko alaşımları (Al-Zn).
- 800 serisi: Alüminyum – kalay alaşımları (Al-Sn).
- 900 serisi: Diğer alümiyum döküm alaşımları.
Buraya kadar güzel. Anlaması oldukça kolay. Üç basamaklı sayının sadece ilk rakamına bakarak (1, 2 ya da 3 gibi) alaşım içindeki temel elementlerin ne olduğunu anlayabiliyoruz. Tabii burada aslında olukça zengin bir alaşım havuzundan bahsettiğimizi vurgulamamızda fayda olabilir. Örnek vermek gerekirse, yukarıda bahsettiğimzi 300 serisi alaşımlar içinde 308, 319 ya da 356 gibi ellinin üzerinde farklı alaşım çeşidi bulunabiliyor.
Ayrıca, bu alaşımların herbiri de kendi içinde bazı ufak varyasyonlar gösterebiliyor. Bu varyasyonları belirtmek için, alaşımın kodunun başına A, B gibi harfler ekliyoruz. Örneğin çok yaygın bir alüminyum alaşımı olan 356 alaşımını ele alırsak, bu alaşımın A356, B356 ya da F356 gibi varyasyonlarını bulabiliyoruz. Bu alaşımlar arasında, minör alaşım elementleri açısından bazı ufak farklar bulunuyor. Bir örnek vermek gerekirse, 356 alaşımında maksimum %0,6 oranında demire müsade edilirken, A356 alaşımında bu sınır %0,2’ye, B356 alaşımında ise %0,05’e geriliyor.
Bu alaşımlarda, 3 basamaklı sayının sonuna zaman zaman bir de ondalık bir basamak eklendiğini görüyoruz: 356.1 alaşımı gibi. Son olarak bir de bu ondalık basamaktaki değerleri ne ifade ediyor, ona bakalım:
- XXX.0: Döküm parça
- XXX.1: Dökümde kullanılacak ingot
- XXX.2: Dökümde kullanılacak ve daha dar kompozisyon aralığına sahip ingot.
Özetlemek gerekirse, ondalık basamağındaki 0 rakamı döküm parçaları, 1 ve 2 rakamları ise döküm için ergitilecek ingot alaşımlarını temsil ediyor. Genel olarak XXX.1 ile gösterilen alaşımların hurdadan elde edilmiş alüminyum ingotları gösterdiğini, XXX.2 ile gösterilen alaşımların ise birincil alüminyumdan elde edilen ingotları gösterdiğini söyleyebiliriz. Bu noktada ingot ve döküm parça arasındaki bu gösterim farkını son bir kez daha vurgulayalım: Eğer bir şartnamede belirtilen bir alaşımın sonunda XXX.1 ya da XXX.2 rakamını görüyorsanız, döküm parçanın değil, döküm parçayı üretmek için ergitilecek ingotların türünün belirtildiğini anlayabilirsiniz.
Kaynaklar ve ek bilgiler
İçerik hazırlığında kullanılan tüm kaynakların listesi için bu bağlantıyı takip edebilirsiniz.
Yazan: Dr. Arda Çetin. (Dökümhane Akademi ekibi hakkında ayrıntılı bilgi için bu bağlantıyı takip edebilirsiniz.)
